De schoolbel gaat. Stoelen worden schrapend naar achter geschoven en bureaulades worden enthousiast dicht gegooid. Alle kinderen schieten zo snel als ze kunnen naar buiten, klaar om in de armen van hun wachtende ouders te vallen. Door het draadglas van de schooldeur herken ik het silhouet van mijn oma. Zo snel als ik kan ren ik naar haar toe om mezelf in haar dikke jas vast te klampen.
“Ging het goed vandaag op school lieverd?”
“Ja oma! Vandaag heeft juf Annie voorgelezen en heb ik sommen gemaakt.”
“Heel goed gedaan. Ik denk dat jij wel honger hebt gekregen van al dat harde werk. Zullen we een ijsje gaan halen als beloning?”
“Jaaaa!! IJsjeeee!”
Op woensdagmiddag gingen ik en oma altijd de stad in om een ijsje te halen. Een ijshoorntje met spikkels bij ‘de Ijsbeer’. Het was een traditie. De goedkoopste hoorntjes met een karton-achtige substantie waren het lekkerste.
Hand in hand lopen ik en mijn oma door de winkelstraten van Breda. Vol enthousiasme trek ik mijn oma mee naar de plek waar ik al denk toen ik die ochtend op stond.
“Rustig aan, we hebben alle tijd” zegt oma. “We hoeven niet te haasten. De ijsjes smelten heus niet.”
Hoewel ik weet dat mijn oma gelijk heeft, wil ik het zekere voor het onzekere nemen. Ik heb mijn zinnen gezet op een flinke toef romig softijs met discospikkels. Vastberaden trek ik oma mee. Mijn kleine vingers ineengestrengeld met die van haar. Mijn ijsje roept me.
Dan, plots, laten mijn vingers los. Mijn aandacht wordt getrokken door een rood glimmend gevaarte. Ik schiet er als een speer naartoe. Voor een enorme etalageruit sta ik verwonderd te kijken. In de vitrine staat een grote glimmende trapauto uitgesteld. Hij is mooier dan in mijn stoutste kinderdromen.
“Oma! Oma! Mag ik even binnen kijken?”
“Nee, nee dat gaan we niet doen. We gaan nu een ijsje halen. Volgende keer weer.”
“Ah, toe. Oma…”
“Nee is nee. Goed luisteren naar oma. We gaan nu niet kijken.”
“Alsjeblieft oma. Toe nou. Waarom mag ik dan niet kijken oma? “
“Omdat ik het zeg.”
Omdat ik het zeg? Wat kan je hier als kind tegenin brengen? Wat valt hier überhaupt tegenin te brengen?
Omdat ik het zeg is een makkelijke manier om de discussie met je kind uit de weg te gaan. Een kind weet direct dat de zaak gesloten is en dat hij de vraag niet nog een keer hoeft te stellen. Bovendien bespaart het tijd als ouder en is het meteen duidelijk hoe de verhoudingen liggen. Niet zomaar maken ouders massaal gebruik van dit machtsmiddel.
Maar ‘omdat ik het zeg’ is geen antwoord.
Het helpt mee aan de instandhouding van een hiërarchische cultuur waarin gelijk hebben afhangt van je autoriteitspositie, en niet van logische bewijsvoering. Bijna dictatoriaal wordt de vraag van een kind onbeantwoord weggevaagd. Kinderen wereldwijd groeien op met deze vier woorden. Ze glijden probleemloos van ouders hun tongen. Maar is het een goed idee om hieraan vast te houden?
Even een korte pauze om de verschillende soorten ouders in kaart te brengen. Want welke ouders vallen in de ‘omdat ik het zeg’ categorie? En wat zijn de beste ouders?
Meer over deze ouderschapsstijlen vind je hier.
Een goede ouder moedigt kinderen aan om mee te denken en samen te werken, om ze op te voeden tot gelukkige, beschaafde en goed aangepaste individuen. Volgens onderzoek bestaat er geen universele beste manier van opvoeden, maar een democratische manier wordt geassocieerd met positiever gedrag en hoger zelfvertrouwen bij kinderen.
Ouders kunnen dus gerust restricties opleggen, mits ze hun kinderen met warmte benaderen en de redenen achter bepaalde regels benadrukken.
De bekende ‘waarom’ vraag
Bekijk de volgende situatie:
Situatie A (12:00uur)
Kind: ‘Mag ik [iets wat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Nee dat mag je niet.’ – omdat [onredelijk].
Kind: ‘Waarom mag ik niet [iets dat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Omdat we geen tijd hebben.’
Situatie B (12:03uur)
Kind: ‘Mag ik [iets anders wat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Nee dat mag je niet.’ – omdat [onredelijk].
Kind: ‘Waarom mag ik niet [iets anders dat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Omdat we onderweg zijn naar iets belangrijks.’
Situatie C (12:05uur)
Kind: ‘Mag ik [nogmaals iets wat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Nee dat mag je niet.’ – omdat [onredelijk].
Kind: ‘Waarom mag ik niet [nogmaals iets dat onredelijk is]?’
Ouder: ‘Omdat ik het zeg.’
Ouders worden eindeloos bestookt met de ‘waarom’ vraag. En hoewel het verleidelijk is om af en toe misbruik te maken van jouw autoriteitspositie als opvoeder, denk ik dat bepaalde problemen uit onze samenleving voortkomen uit dit soort jeugdige mini-trauma’s.
“Omdat ik het zeg.” – misschien wel hét ergste antwoord op een ‘waarom’-vraag
Kinderen kunnen af en toe flink doordrammen. En na de 3e keer vragen waarom ze niet van ‘de glijbaan af mogen’ kan je soms een kookpunt bereiken. Desondanks blijft het belangrijk om kinderen uit te leggen waarom ze iets niet mogen. Zo stimuleer je een kind te reflecteren op zijn eigen gedrag.
‘Omdat ik het zeg’ is een blijk van onvermogen. Verplaats je in het kind. Een kind ziet jou als de persoon die alles weet. Hij kijkt tegen jou op. Jij bent een voorbeeldfiguur.
Probeer jezelf ook eens situatie te herinneren waarop je het fijn vond dat een een parkeerwachter, agent of andere persoon met autoriteit zijn machtspositie misbruikte. Precies. Zo voelt dat dus ook voor een kind.
Geklaag over ‘de samenleving’
“De samenleving is hard…”, “Mensen hebben geen oog voor elkaar…”, “Er verandert niets…” Overal klinken dergelijke geluiden. Je hoort ze nagalmen in de stemmen van anderen. Mensen spreken regelmatig hun zorgen hierover uit en vragen zich af waarom de samenleving is zoals hij is. Terwijl het antwoord recht voor onze neus ligt. Al vanaf jongs af aan wordt ons aangeleerd om dogmatisch te volgen en afgeleerd om onafhankelijk te denken.
We zijn onbewust beïnvloed door autoriteitsfiguren in ons verleden. Of we dat nou willen of niet.
Er is eigenlijk een reden voor alles. Daarom ben ik blij dat mijn ouders altijd de tijd hebben genomen om mijn ‘waarom’ vragen te beantwoorden. Grote kans dat ik daarom nog steeds continu vragen stel over alles. Mijn oma deed dat in de meeste gevallen ook wel, maar je kon merken dat ze van de oude stempel was. Als ze er genoeg van had, was het: “En nu luisteren naar oma!” En dan kon je maar beter zorgen dat je deed wat ze wilde zonder tegen te sputteren. Er viel niet over te praten.
Streng maar rechtvaardig zoals mijn oma het zelf noemde.
Mijn oma was ook maar een product van haar opvoeding. Net zoals onze ouders dat zijn geweest. En net zoals wij op onze beurt weer een product zijn van onze opvoeding. Als de ketting niet ergens gebroken wordt, blijven we hangen in een aangeleerd limiterend zelfbeeld ingegeven door ons verleden.
Als we een samenleving met volgers willen, is het geen problemen om autoriteit te gebruiken als legitiem argument. Als we denkers willen is het belangrijk om tijd te investeren in het beantwoorden van vragen. Zelfs als je er geen zin in hebt.
Mag het ook strakjes?
Kinderen afwimpelen zonder duidelijke reden schept een beeld bij kinderen dat dat nieuwsgierigheid niet beloond wordt. ‘Omdat ik het zeg’ werkt een relatie in de hand waarbij het kind ondergeschikt is aan de ouder. Waar kinderen en ouders eigenlijk op gelijke voet zouden moeten staan. Ouders zouden kinderen juist aan moeten leren om kritisch te leren denken. Kritische denkers zijn de motoren die onze samenleving draaiende houden.
In het vervolg kan je ‘omdat ik het zeg’ misschien vervangen voor een minder resoluut alternatief. ‘Vind je het goed als mama straks antwoord geeft op je vraag?
Soms kan het zijn dat jij het zelf ook niet weet – ook al denkt een kind dat je alles weet. We denken vaak dat zeggen dat je iets niet weet een teken van zwakte is. “Ik weet het niet” antwoorden op een vraag is zeker geen teken van zwakte. Het is juist een mogelijkheid om iets verder te onderzoeken.
Wat je antwoordt maakt eigenlijk niet zoveel uit, zolang je een kind maar niet afwimpelt zonder reden. Dan zou de toekomstige wereld er alweer beter uitzien. Al is het maar een beetje.
‘Dus wat gaan we niet meer doen oma?’
‘Omdat ik het zeg gebruiken.’
‘En waarom dan niet oma?’
‘Omdat jij het zegt Bestweter.’
‘Dankjewel.’
Laat een antwoord achter
Je moet ingelogd zijn om een bericht achter te laten.