Perfectia nervosa. Op mijn tijdlijn op Instagram zie ik een foto voorbij komen: een mason jar gevuld met een dikke gelaagde detox smoothie van boerenkool, peer, moerbeibes en amandelmelk. Als ik verder scroll zie ik een dame in een te strakke yogalegging haar ‘how to get a bigger butt guaranteed’ routine delen. Op haar snapback valt fitness addict te lezen. Een aantal ongemakkelijk buttposes, smerige proteïnecakes en *insert inspiring motivational quotes* verder, ben ik er klaar mee. Ik voel mijzelf als argeloze ‘normale eter’ gedemoniseerd door alle perfectionistische posts. Tijd om mijn telefoon weg te stoppen.
‘You are not an animal, so don’t reward yourself with food’ – het is niet zonder reden dat het algoritme van Instagram mij dergelijke posts voorschotelt. Ooit behoorde ik namelijk ook tot de #sufferthepainofdisciplineorsufferthepainofregret-categorie hashtaggers. Fitness, gezond eten en perfectie beheersten mijn leven. Iedere dag dwong ik mezelf tot het volgen van een strikt dieet. Alles wat ik at was een variatie op het traditionele kip, rijst en broccoli dieet, waar menig bodybuilder groot mee is geworden. Ik begon steeds minder alcohol te drinken, sloeg taart op feestjes af en gunde mezelf maar één cheat day per week.
Het resultaat mocht er zijn. Dat wel.
Perfectie is een illusie
Voor de buitenwereld leek mijn leven perfect. Een perfect lichaam, gezond eetpatroon en een ijzeren discipline. Overal waar je kwam ontving je lof over je lichaam. Dat dit vaker van mannen dan vrouwen kwam maakte je niets uit. Je had een lichaam dat mensen idoliseerden. Mensen die je niet kenden gaven je respect. Mijn lichaam werd een middel voor zelfbevestiging.
Het is natuurlijk mooi als je positieve bevestiging uit je lichaam kunt halen. Wij mensen zijn voortdurend bezig om onszelf op een zo aantrekkelijk mogelijke manier te presenteren naar de buitenwereld. Onze presentatie naar de buitenwereld heeft één doel: we willen dat andere mensen ons perfect vinden, zodat we niet afgewezen worden*.
(* In vroegere evolutionaire tijden was uitsluiting van de groep levensbedreigend. De groep bood o.a. bescherming tegen roofdieren en eten in tijden van schaarste. Tegenwoordig hebben wij mensen nauwelijks meer met deze problemen te maken. Er is eten in overvloed en als we de straat op gaan worden we niet opgegeten door Siberische tijgers. Althans, bijna niet meer. Desondanks bepaalt acceptatie nog steeds voor een groot deel ons menselijk gedrag. Als menselijke kuddedieren zijn we voortdurend op zoek naar positieve affirmaties van de groep. Alles om de angst weg te nemen dat we alleen eindigen.)
Ik raakte verslaafd aan perfectie. Mijn hele leven was ingericht op het verkrijgen van het perfecte lichaam. Dit werkte een obsessie in de hand. Alles wat mij af deed dwalen van mijn pad naar het perfecte lichaam wilde ik elimineren. Ik ging steeds minder vaak naar feestjes omdat ik geen alcohol wilde drinken. Uitnodigingen voor avondjes onbeperkt spareribs eten wees ik ook vriendelijk af. Eigenlijk wees ik alles af wat niet binnen mijn rigide voedingsschema en levensstijl paste.
Ik ging sociale situaties waarin ik te maken kreeg met verleidingen mijden. Wat eigenlijk neerkomt op het vermijden van nagenoeg alle sociale situaties. Het sociale zit hem namelijk voor een groot deel in het nuttigen van lekker eten en drinken. Alcohol consumeren of calorierijk eten leek voor mij bijna op een sociale verplichting. Als je op een terras zat en een Cola light bestelde, voelde je je raar aangekeken. En als je op feestje een stuk taart afsloeg, leken mensen dit bijna als een persoonlijk belediging op te vatten: ‘Hoezo geen taart? Wil je mijn verjaardag niet vieren dan?’
Ik had het gevoel dat mensen het niet snapten – zij waren zich niet bewust van de offers die ik moest brengen. Als ik erop terugkijk, lijk ik het zelf niet te hebben gesnapt. Perfectie bestaat namelijk niet. Wie streeft naar perfectie loopt het risico zichzelf te verliezen. Perfectie is namelijk relatief: wat voor de één een ideaal is, is voor de ander een nachtmerrie. Als je jong bent hecht je veel waarde aan een goed uiterlijk. Maar als je al 30 jaar getrouwd bent, zijn er waarschijnlijk andere dingen waar je (meer) waarde aan hecht. Perfectie is een kwestie van perceptie.
Orthorexia Nervosa
Het besef dat ik niet gezond maar ongezond bezig was, daalde in toen ik geblesseerd raakte aan mijn schouder. Ik kon niet meer sporten en mijn dieet was onhoudbaar geworden. Met het afnemen van mijn spieren nam ook mijn zelfvertrouwen af. Het is natuurlijk mooi als jij positiviteit uit jouw lichaam kunt halen. Je stopt immers enorm veel werk in jouw project ‘lichaam’ en het is mooi als mensen dit harde werk erkennen. Het wordt een probleem als je zelfbeeld zo sterk vervlochten raakt met je lichaam, dat jouw persoon uiteindelijk je lichaam is.
Ik realiseerde me dat mijn lichaamsbeeld en beeld over voeding niet klopten. Voeding zag ik niet meer als een genotsmiddel. Ik zag het als brandstof voor mijn lichaam en ik wilde alleen de meest efficiënte vorm. Mijn relatie met voeding werd dwangmatig: ik wilde alleen nog maar gezond voedsel. Als ik mezelf een keertje liet verleiden tot ongezond voedsel, dan waren er geen grenzen.
“Ik heb hele bruine broden met pindakaas, honing en Nutella in één zitting op. Toen besefte ik al wel dat dat niet normaal was, maar ik vond dat het doel de middelen heiligde.”
Veel mensen zijn bekend met anorexia en boulimia. Maar er is een nieuwe aandoening die steeds vaker opduikt in de voedings- en fitnessindustrie: orthorexia nervosa. Orthorexia is een eetstoornis waarbij iemand een obsessie heeft voor gezond eten. Waar het bij Anorexia en Boulimia vooral draait om de kwantiteit van het eten, draait het bij orthorexia vooral om de kwaliteit van het eten. Van orthorexia is bekend dat het een negatieve impact kan hebben op sociale relaties, emotionele instabiliteit kan veroorzaken en obsessieve gedachtes aan eten teweeg kan brengen.
Je zou kunnen stellen dat ik een milde vorm van orthorexia had. Mijn kwaliteit van leven werd bepaald door wat ik at. Ik realiseerde mezelf dat ik erg onzeker was en bevestiging zocht van anderen. Ik wilde er alles aan doen om er goed uit te zien. In feite kwam dit vooral neer op heel veel dingen niet doen. Het kan nooit gezond zijn als eten jouw leven dicteert. Daarom moest ik het over een andere boeg gooien.
Hoe meer ik erover na ging denken hoe duidelijker het werd. Mijn orthorexia leek terug te leiden naar een groter algemeen probleem, namelijk: een obsessief verlangen naar een perfect leven.
Perfectia nervosa
Ons streven naar een perfect lichaam en perfecte voeding komt voort uit een algeheel streven naar perfectie. Voortdurend proberen we anderen de beste versie van onszelf te presenteren. Bij eerste dates, sollicitatiegesprekken, op Instagram, bij je schoonouders en soms zelfs bij je vrienden. Alles uit angst dat mensen er niet achter komen hoe je werkelijk bent, omdat dat best wel saai is. Volgens jezelf dan. Als je nog niet zeker bent over je persoonlijkheid kan je die testen met de avocado test.
Niet alleen ons lichaam proberen wij zo perfect mogelijk te presenteren. Op vrijwel alle vlakken in ons leven zijn we vaak dwangmatig op zoek naar perfectie. We willen anderen onze meest ideale zelf presenteren en zijn altijd op zoek naar mensen die het beter doen. Hierdoor vermijden we vaak situaties waarin we bang zijn om niet perfect over te kunnen komen. Middelen om een ideaalbeeld naar de buitenwereld te tonen worden hierdoor aantrekkelijker. Vooral online is het makkelijk om jouw ideaalbeeld te controleren.
Perfectia Nervosa (perfectio = perfectie en nervosa = van psychische aard) is een mentale stoornis waarbij iemand lijdt aan een preoccupatie of zelfs obsessie heeft met een mentaal ideaalbeeld. Perfectia nervosa is niet opgenomen in de DSM-5 als erkend ziektebeeld, aangezien het een neologisme is dat ik zelf verzonnen heb. Waar er bij Orthorexia sprake is van een ziekelijke fixatie is op gezond eten, draait het bij Perfectia Nervosa meer een ziekelijk streven naar perfectie. Personen die leiden aan Perfectia Nervosa proberen zich met een intensieve dwangmatigheid zo perfect mogelijk voor te doen aan de buitenwereld. Hun obsessie met perfectie is zo sterk, dat het denken en gedrag van de persoon zich erop aanpast.
Social media als facilitator
Perfectia nervosa ligt in de kern van onze menselijke consumptiecultuur. Onze consumptiecultuur werkt een ongezonde zucht naar perfectie in de hand. Met elke aankoop die we tegenwoordig doen, proberen we om ons zo goed mogelijk te profileren naar de buitenwereld. Een aantal – op het eerste gezicht oppervlakkig Instagram posts – zijn meer dan een verzameling foto’s en filmpjes. Mensen kijken naar deze foto’s en denken: ‘dat wil ik ook’. Terwijl wat ze op te foto’s te zien krijgen in werkelijkheid zo goed als onmogelijk is.
Social media maakt dankbaar gebruik van onze onrealistische ideaalbeelden. Overal verschijnen er ideaalfiguren die voortdurend bezig zijn om zichzelf op een zo perfect mogelijke manier proberen te profileren naar de buitenwereld. Zij hebben het uitdragen van ‘het perfecte leven’ tot een baan verheven. Alles wat ze dagelijks doen staat in het teken van één doel: mensen imponeren met idealiserende momentopnames om hier geld aan te verdienen. Zij verkopen hun methode tot het bereiken van het droomleven dat zij op online media geconstrueerd hebben. In feite bieden zij niets anders aan dan een luchtbel gevuld met ijdele hoop.
‘Hoe houd je zo’n ding ook alweer vast?’
De mensen waar wij tegenop kijken op social media zijn fulltime bezig zijn met hun personal brand. Wat voor een buitenstaander perfect kan lijken, kan in werkelijkheid één grote façade zijn. Kijk maar naar mijn eigen verhaal. Als ik op mijn gezonde tijd terugkijk, is dit één van de saaiste en meest onbewogen tijden uit mijn leven geweest. Maar van mensen in mijn nabije omgeving ontving ik niets anders dan lof. Zij bekeken het vanuit een ander perspectief. Het punt is dat mensen zich moeten beseffen dat het gras bij de buren lang niet zo groen is als ze denken.
Of ik spijt heb van deze tijd? Volmondig nee. Ik vind dat je geen spijt moet hebben van keuzes die je in het verleden hebt gemaakt. Naast kennis over het menselijk lichaam en voeding heeft het me nog iets veel mooiers gebracht: een gerelativeerde kijk ten opzichte van mijn zelfbeeld en perfectie.
We zijn bang om met onze onhebbelijkheden en imperfecties naar buiten te treden, terwijl ik denk dat dit juist heel verhelderend kan werken. Wat nou als iedereen vanaf nu stopt met het zich anders voordoen dan ze in werkelijkheid zijn en begint met het tonen van zijn werkelijke zelf. Zou dit niet extreem bevrijdend zijn? Want zeg nou even eerlijk, wat is het nut van streven naar perfectie in een imperfecte wereld? Mensen moeten de illusie van perfectie opgeven en zich het volgende realiseren: onze fouten zijn de dingen die ons motiveren om beter te worden. Wees niet bang om jezelf te zijn en fouten te maken.
Als je blijft streven naar perfectie zal je voor altijd een loser blijven, ongeacht wat je doet.
Laat een antwoord achter
Je moet ingelogd zijn om een bericht achter te laten.